فتق دیسک بین مهره ای
علائم و نشانههای فتق دیسک
آسیبهای خفیف دیسک معمولاً درد موضعی ایجاد میکنند که میتواند به علت صدمه قسمت محیطی دیسک باشد و یا به علت التهاب هسته دیسک که هنوز به مرحله فتق نرسیدهاست ولی به علت فشار ثانویه به اطراف، درجاتی از درد را ایجاد میکند.این حالت آسیب جدی محسوب نمیشود، مگر اینکه با ادامه نیروهای غیرطبیعی باعث ازهم گسیختگی لایه محیطی و بیرون زدگی هسته دیسک و فشار به رباط طولی پشتی, نخاع و اعصاب نخاعی گردد.در این موارد، با توجه به میزان فشار به ریشههای عصبی حالات متفاوتی از درد را ایجاد میکند.
درصورت فشار به ریشههای عصبی در ناحیه کمر به علت فتق دیسک، درد ریشه عصب یا درد انتشاری ایجاد میگردد که میتواند تا کل اندام تحتانی امتداد یابد.البته چون در ناحیه کمر دیسکهای بین مهره ای L4–L5 و L5–S1 بیشتر تحت فشار قرار میگیرند بنابراین بیشتر درد عصب سیاتیک که مربوط به پشت اندام تحتانی است بوجود میآید. دردهای ناشی از ریشه عصب(درد انتشاری)همچون سیاتیک با خم کردن ستون فقرات، نشستن، انجام فعالیت، سرفه و عطسه افزایش و با استراحت کاهش مییابد. اما باید توجه داشت که مسیر انتشار درد به محل دیسک دچار فتق شده در ستون فقرات دارد. دیسکهای ناحیه مهرههای گردنی درد انتشاری در بازو و ساعد و انگشتان دست ایجاد میکنند.
درد انتشاری و علائم بالینی به اشکال مختلف توسط بیمار احساس و بیان میگردد. گاهی بصورت گزگز سوزش و بیحسی در قسمتی از اندام احساس و بیان میشود. در ۵۰ ٪از موارد که بیرون زدگی دیسک کم است ممکن است هیچگونه علائمی در نزد بیمار وجود نداشته باشد.اکثر پارگی و فتق دیسکها در قسمت کناری-خارجی اتفاق میافتد بهمین علت انتشار درد و علائم به یک طرف اندام حرکتی (راست یا چپ) محدود میباشد البته گاهی فتق دیسک از نوع مرکزی است و درد در دوطرف وجود دارد.
محل فتق دیسک
در ۹۵ ٪ مواقع فتق دیسکها در ناحیه بین مهره ۴و۵ کمری(L4-L5) یا بین ۵ کمری و اول خاجی(L5-S1) اتفاق میافتند. محل شایع بعدی دیسک بین مهره ۵ و ۶ گردنی است. در مهرههای پشتی بسیار نادر است.فتق معمولاًدر قسمت کناری-خارجی رباط حلقوی٬ که نازک وضعیف است اتفاق میافتد. در این حال محتویات هسته مرکزی دیسک به ریشه عصبی زیرین فشار میاورد مثلاً فتق دیسک بین مهره گردنی ۵ و ۶ به ریشه عصب ۶ فشار آورده و علائم مربوط به این عصب در دست ظاهر میگردد.
گردنی
در مهرههای ۵ و ۶ شایعتر است و درد وعلائم به شانه و کتف و تا انتهای انگشتان میتواند منتشر شود.
پشتی
بعلت پایداری بسیار زیاد مهرههای پشتی فتق دیسک در این ناحیه نادر است.
کمری
درد و علائم در ناحیه سُرین و ران و تا انتهای انگشتان بوده و در حقیقت در مسیر عصب سیاتیک گسترش مییابد. در گرفتاری عصبهای خارجی ممکن است بیمار علائم بی اختیاری ادرار و مدفوع پیدا نماید.
درمانفتق دیسک
- استراحت در بستر به هنگام مرحله حاد بیماری، حداقل 2 هفته در رختخواب استراحت کنید. فعالیتهای طبیعی خود را با رو به بهبود گذاشتن علایم مجدداً آغاز کنید. استراحت طولانی مدت در رختخواب به هیچ عنوان توصیه نمیشود. در بسیاری از موارد، خود به خود بهبود مییابد. از دراز کشیدن به صورت دمر و خوابیدن با بالشهای بزرگ و ضخیم همیشه باید اجتناب نمود. مصدوم را در یک سطح صاف و محکم در راحت ترین وضعیت ممکن بخوابانید.
- در 72 ساعت اول و گاهی نیز در ادامه، کیسه یخ روی ناحیه دردناک قرار دهید (در صورت مؤثر بودن). یخ موضعی برای کاهش درد و گرفتگی استفاده میشود).
- وارد آوردن کشش در منزل یا در بیمارستان (گاهی توصیه میشود). استفاده از کشش متناسب (5 الی 8 پوند و وزنه) جهت تسکین درد در فتق صفحات بین مهرهای گردن.
- بازتوانی برای تقویت عضلات. اجرای نرمشهای انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روشهای کاهش تنش نیز سودمند است.
- روان درمانی با مشاوره برای فراگیری روشهای مقابله با درد مداوم و کلافگی
- حرارت درمانی عمقی ماورای صوتی و بکارگیری حرارت موضعی مرطوب. به جای این کار میتوانید از لامپ گرمایی، دوش یا حمام آب داغ، کمپرس آب داغ، یا صفحات گرمکننده برای تخفیف درد استفاده کنید.
منبع: ویکی پدیا و دانشنامه رشد
دکتر لیلا بیدکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی