آموزش پانسمان زخم

مرهم گذاری و پانسمان هر دو نقش مهمی در بهبود زخم دارند

 معمولا تکه ای از پارچه یا مواد دیگر برای بستن زخم یا بخش آسیب دیده بدن مورد استفاده قرار می گیرد. بانداژها به شکل نوار یا قطعات مربع، مستطیل یا دایره بریده می شوند. آنها یا مستقیما روی زخم قرار می گیرند یا مواد خاصی را در تماس با زخم نگاه می دارند…

 

موادی که با هدف بهبودی درمجاورت زخم قرار می گیرند، طیف وسیعی از داروها را شامل می شوند. هدف از استفاده از این ترکیب ها، تسریع بهبود زخم، حفاظت از زخم در برابر آلودگی ها و عوارض، حذف و گاه حفظ رطوبت زخم است.

 

پانسمان برای نگاه داشتن مرهم در مجاورت زخم، کاهش درد و راحتی بیمار مورداستفاده قرار می گیرد. بانداژهای الاستیکی برای تحمیل فشار بر محل آسیب کاربرد دارد. این بانداژها در بهبود وریدهای واریسی، دنده های شکسته و مفاصل متورم موثر هستند. قبل از پانسمان و مرهم گذاری هر نوع زخمی، ابتدا باید آن را به خوبی تمیز کرده، بافت های مرده را جدا و خون ریزی را کنترل کرد.

 

در دهه های اخیر پیشرفت های قابل توجهی در طراحی و تولید پانسمان و بانداژ صورت گرفته است. ترکیب های درمانی زخم در چند دسته طبقه بندی می شوند:

 

پانسمان آلژینات

این ترکیب ها از جلبک دریایی قهوه ای مشتق می شوند و حاوی آلژینات کلسیم هستند که در مجاورت ترشح های زخم به آلژینات سدیم تبدیل می شود. این ترکیب ها برای بانداژ زخم هایی که میزان ترشح آنها متوسط تا شدید است، کاربرد دارد. متداول ترین مصرف آنها در درمان زخم های حاد جراحی، زخم های پا، سینوس ها و زخم های فشاری است. این نوع پانسمان را نباید برای سوختگی های درجه سه، زخم های خشک و زخم های با ترشح اندک استفاده کرد، زیرا قدرت جذب بالای ترشح های این نوع بانداژ باعث خشکی ناحیه خواهد شد. اینها پانسمان های اولیه ای هستند که باید توسط پانسمان های ثانویه پوشانده شوند.

 

پانسمان بیوسنتتیک

ترکیب های مختلفی با این منظور ساخته شده اند که حاوی مواد بیولوژیک مشتق از حیوان ها و نیز مواد صناعی نظیر پلیمرها هستند. این پانسمان برای سوختگی ها و سایر انواع زخم مناسب است. برای پانسمان موقت قسمت پیوندشده پوست نیز می توان از این نوع پانسمان سود جست. برخی از افراد ممکن است به این نوع پانسمان حساسیت داشته باشند.

 

پانسمان کلاژن

در این نوع پانسمان پروتئین کلاژن وجود دارد. اعتقاد بر این است که کلاژن باعث تسریع بهبود زخم می شود و در نتیجه در مورد زخم های دیرجوش بهترین است. بیشترین اثر آنها در مورد زخم هایی است که حاوی بافت مرده نیستند. این پانسمان نیز نباید برای سوختگی های درجه سه و زخم های خشک تجویز شود.

پانسمان کامپوزیت

این نوع پانسمان ها بسیار شبیه نوارچسب های پلاستیکی هستند و شامل یک سطح چسبنده، یک سطح نچسب یا نیمه چسبنده که در مجاورت زخم قرار می گیرد، لایه جاذب و در نهایت سدمیکروبی هستند.

 

پانسمان تماسی

یک لایه با قدرت چسبندگی کم، متشکل از مواد پلیمری منفذدار یا مواج، مانع از چسبیدن پانسمان ثانویه به سطح زخم می شود.

 

گاز

این پانسمان فابریک موج دار کتان با قدرت جذب خوب، در اشکال و ترکیب های مختلفی وجود دارد. گاز ممکن است کتان، صناعی، تلقیح شده با آب، نمک یا مواد دیگر باشد. گازها برای بستن زخم ها و نیز دبریدمان و فتیله گذاری زخم کاربرد دارند. همچنین برای بستن زخم های عمقی مناسب اند.

 

فاکتورهای رشد

این پروتئین های زنجیره کوتاه، سلول های هدف خاصی را متاثر می کنند. این ترکیب ها به طور طبیعی در بدن انسان موجودند و می توان آنها را از یک قسمت بدن به قسمت دیگر منتقل کرد یا در خارج از بدن ساخت. این نوع پانسمان به گرما حساس است و باید در یخچال نگهداری شود. کاربرد آنها در مبتلایان به بدخیمی ممنوع است.

 

پانسمان هیدروکلوئید

این پانسمان برای زخم های پا، سوختگی های خفیف، زخم های فشاری و آسیب های ناشی از ضربه مناسب هستند. آنها پس از جذب ترشح های زخم به شکل ژل در می آیند و حاوی موادی نظیر سدیم کربوکسی متیل سلولز(به عنوان جاذب)، پکتین و ژلاتین متصل به ورقه نازک پلی اورتان هستند. برداشتن یا تعویض این نوع پانسمان بی درد است، بنابراین در درمان زخم کودکان کاربرد دارد.

 

پانسمان هیدروفیبر

فیبرهای کربوکسی متیل سلولز مشابه کتان در مجاورت ترشح های زخم به ژل تبدیل می شود. این پانسمان ها به شکل باند یا پد در بازار موجودند و قدرت جذب بسیار بالایی دارند.

 

هیدروژل ها

این ترکیب ها به شکل ژل یا ورقه ای به فروش می رسند و هدف اصلی از کاربرد آنها حفظ رطوبت زخم است. بر اساس وضعیت زخم می توان از این مرهم ها برای خشک کردن ترشح های زخم یا حفظ رطوبت آن استفاده کرد. هیدروژل ها در مورد زخم های حاوی بافت مرده، زخم های جراحی عفونی و زخم های دردناک مناسب اند.

 

الکتروژل ها

ژل های با قابلیت هدایت الکتریکی، امکان الکتروتراپی زخم را فراهم می کنند.

 

پانسمان هیدروپلیمر

این ترکیب ها از چند لایه تشکیل شده اند. سطحی ترین لایه آن وسعت زخم را می پوشاند و به طور همزمان ترشح های آن را جذب می کند. در سوختگی درجه سه و زخم های خشک کاربردی ندارند.

 

پانسمان های فشاری مخصوص ناحیه پا

این محصولات با وارد کردن فشار خارجی جریان خون را بهبود می بخشند و ادم مزمن اندام تحتانی را کاهش می دهند. این نوع پانسمان در اشکال مختلفی به بازار ارایه شده است. استفاده از این نوع پانسمان برای افراد دچار ادم باید حتما زیرنظر پزشک باشد.

 

فوم پلی اورتان

این نوع پانسمان فضاهای خالی برای تخلیه ترشح های زخم دارند. اشکال مختلف ورقه ای یا نواری آن برای بستن زخم ها موجود است. از این نوع پانسمان برای بستن زخم های با ترشح متوسط تا شدید استفاده می شود.

 

جایگزین های پوستی

آلوگرافت ها یا پیوندهای پوستی از سلول های انسانی که در محیط آزمایشگاهی کشت داده می شوند، استخراج شده اند.

 

پانسمان با قدرت جذب بالا

ذرات، هیدروپلیمرها یا فوم هایی وجود دارند که همانند مواد موجود در پوشک بچه عمل می کنند، یعنی این قابلیت را دارند که مایعات را با سرعت بسیار بالایی جذب کنند. این نوع پانسمان برای زخم هایی که شدیدا ترشح دارند، مناسب است.

 

پانسمان غشای شفاف

این غشا از یک لایه نازک و روشن پلی اورتان تشکیل شده که هرچند چسبنده است، به سطوح مرطوب، مشابه آنچه در زخم ها دیده می شود، نمی چسبد. این غشا در عین حال که زخم را از دسترس باکتری ها و آسیب ناشی از ترشح های خود زخم محفوظ نگاه می دارد، امکان تبادل اکسیژن مختصری را فراهم می کند. بهتر است این نوع پانسمان روی پانسمان اولیه دیگری بسته شود. برداشتن آن به دلیل امکان آسیب پوستی باید با احتیاط انجام شود.

 

پرکننده های زخم

پرکننده های زخم ممکن است به اشکال خمیر، پودر و گلوله در دسترس باشند. این مواد برای پرکردن فضای زخم و در عین حال جذب ترشح های زخم به کار می روند. پرکننده های زخم همیشه پانسمان اولیه هستند و باید همراه با پانسمان های دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

 

پچ های ویژه زخم

این پچ ها مجهز به سیستم جمع آوری ویژه ای هستند که جریان ترشح های زخم را به خوبی تخلیه می کنند، بنابراین در زخم های با ترشح های زیاد مناسب اند.

 

منبع طب فیزیکی و توانبخشی کرمان

 

آموزش پانسمان و بانداژ

پانسمان و بانداژ

 پانسمان

يك پانسمان ، روي زخم باز را مي پوشاند و با زخم تماس دارد. درصورت امكان پانسمان بايد :

• استريل باشد. اگر پانسمان استريل در دسترس نبود ، از يك پارچه تميز ، دستمال كاغذي یا حوله استفاده كنيد.

• از زخم بزرگتر باشد.

• ضخيم ، نرم و قابل فشار آوردن باشد ، تا فشار در سرتاسر زخم بطور يكنواخت پخش شود.

• بدون پرز باشد.

 

هدف از انجام پانسمان :

• بندآوردن خونريزي

• جلوگيري از عفونت و آلودگي

• جذب خون و ترشحات زخم

• حفاظت زخم از آسيب بيشتر

 

انواع پانسمان

• پد گاز كه براي زخم هاي كوچك به كار مي رود ؛ در بسته هاي جداگانه و در اندازه هاي مختلف ( مثلاً 5 سانتيمتر مربع و 10 سانتيمتر مربع ) وجود دارد (شكل 1).

اغلب استريل مي باشد، مگر اينكه بسته بندي آن پاره شده باشد. برخي گازها يك پوشش مخصوص دارند كه جلوي چسبيدن آن را به زخم مي گيرد و براي سوختگي و زخم هايي كه ترشح دارند مناسب است ، مانند گاز وازلینه.

• چسب زخم براي بريدگي و خراشهاي كوچك بكار مي رود كه از يك پانسمان استريل و يك چسب تشكيل شده است (شکل 2).

• پانسمان تروما از يك جنس قابل جذب و ضخيم و بزرگ ساخته مي شود. البته پوشك بچه نيز از نظر حجم و جذب ترشحات همين كار را مي كند ، اما معمولاً استريل نيست (شکل 3).

 

برای گذاشتن يك پانسمان استريل چه بايد كرد

1- اگر امكان داشت دستكش معاينه بپوشيد.

2- پانسماني كه استفاده مي كنيد به قدري بزرگ باشد كه بتواند علاوه بر لبه هاي زخم اطراف آن را نيز تا حدودي بپوشاند. پانسمان را از يك گوشه آن بگيريد. سپس آن را مستقيم روي زخم بگذاريد ؛ آن را روي پوست سُر ندهيد.

3- روي پانسمان را با يك باند بپوشانيد و ببنديد.

احتیاط : مبادا به زخم يا پانسماني كه با زخم در تماس قرار مي گيرد ، دست بزنيد.

 

بانداژ

بانداژ براي موارد زير استفاده مي شود :

• نگه داشتن پانسمان در جاي خود و روي زخم باز

• براي ايجاد فشار مستقيم روي پانسمان و جلوگيري از خونريزي

• براي جلوگيري يا كاهش تورم

• براي ثابت نگه داشتن يك اندام يا مفصل

بانداژ بايد تميز باشد اما لازم نيست استريل باشد.

 

نشانه هاي يك بانداژي كه بيش از حد سفت بسته شده باشد :

• رنگ آبي انگشتان دست يا پا

• پوست آبي يا رنگ پريده

• سوزن سوزن شدن يا بي حسي

• سردي اندام

• ناتواني در حركت دادن انگشتان دست يا پا

 

انواع باند

چهار نوع باند اصلي وجود دارد ؛

• باند لوله اي در پهناها ، درازاها و جنس هاي گوناگون وجود دارد. بهترين كار اين است كه در هرجاي بدن از باندي با پهناي مناسب استفاده کنید. مثلا :

- 2/5 سانتيمتري براي انگشتان

- 5 سانتيمتري براي مچ، دست، و كف پا

- 7/5 سانتيمتري براي آرنج و بازو

- 10 يا 15 سانتيمتري براي مچ پا، زانو و ران

 

احتیاط :

مبادا بانداژ را آنقدر محكم ببنديد كه جلوي جريان خون را بگيرد. براي اطمينان هميشه نبض اندام را بررسي كنيد. اگر نمي توانيد نبض را لمس كنيد ، بانداژ را شل كنيد.

مبادا بانداژ آنقدر شل باشد كه پانسمان روي پوست سُر بخورد. اين يكي از اشتباهات شايع است. پس از مدتي بايد باند را بكشيد و آن را محكم كنيد.

مبادا نوك انگشتان دست و پا را بپوشانيد مگر آنكه آسيب ديده باشد ، انگشتان در اثر اختلال گردش خون ، تغيير رنگ پيدا مي كند و نبايد پوشانده شود.

 

این باند ها در اندازه های مختلف وجود دارد ، گاه نخی و کمی هم کشی و از جنسی شبیه گاز است.

گاهی هم کتانی است که این سفت و غیر کشی می باشد. نوع دیگر باند کشی است که برای فشار آوردن روی پیچ خوردگی ، کشیدگی و له شدگی به کار می رود. از این نوع باند در پانسمان و پوشاندن زخم استفاده نمی کنند.

هنگامی که باند در بسته بندی های معمول در دسترس نیست ، می توانید از دستمال گردن یا پارچه ای از جنس مشابه ، نواری پاره کنید و کارتان را راه بیاندازید.

• باند سه گوش ؛ به صورت تجاری موجود است و از یک پارچه مربع شکل 90 تا 100 سانتیمتری از جنس کتان ضخیم و شو رفته است که از قطر بریده شده و دو قطعه پارچه مثلث شکل ایجاد نموده است. ضلع بزرگ یا قطر را پایه و گوشه مقابل آن را نقطه و دو گوشه دیگر را انتها می گویند. باند سه گوش به دو شکل قابل استفاده می باشد :

• مانند کراوات (باند سه گوش تا شده). نقطه را روی وسط قاعده مثلثی می گذارید و تا می کنید و دوباره آن را نصف می کنید تا شبیه کراوات شود. این باند برای ایجاد فشار یکنواخت روی پانسمان ، نگه داشتن پانسمان در سر جای خود ، یا ثابت نگه داشتن بازوی مجروح و آویختن آن به دور گردن وی به کار می رود.

به شکل باز و تا نشده برای آویزان کردن بازو به گردن.

• چسب زخم ؛ برای بریدگی ها یا خراش های کوچک بکار می رود و از یک پانسمان کوچک روی یک نوار چسبی تشکیل می شود.

* * *

باند پیچی دست

 

1-      با یک یا دوبار پیچاندن باند دور کف دست ، باند را ثابت کنید

2-      باند را هنگام پیچیدن یک بار نیز بصورت اریب به پشت دست ببرید و دور مچ بپیچید

3-      این پیچیدن به شکل ∞ و لایه لایه را ادامه دهید.

 

باند پیچی آرنج یا زانو

1-     آرنج را خم کنید. باند را چندین بار دور آرنج بپیچید

2-     باند را یک دور بصورت اریب به دور بازو بپیچید

3-     باند را یک دور اریب دور ساعد بپیچید و به این روش پیچیدن را ادامه دهید.

 

باندپيچي به شكل  ∞

باند پیچی مچ پا

1-با یک یا دو بار پیچاندن باند دور پا ، باند را ثابت کنید. هنگام پیچیدن  باند ، یک بار نیز بصورت اریب به بالای پا و دور پشت قوزک پا ببرید

2-باند را به بالای پا و زیر و زیر قوس کف پا ادامه دهی

3-این پیچیدن به شکل ∞ و لایه لایه را ادامه دهید.