اگر کمردرد مزمن، کلافهتان کرده؛ حداقلش اين است که ميتوانيد دلتان را به اين نکته خوش کنيد که شما تنها نيستيد! طبق آمارهاي موجود، از هر 10 آمريکايي بالغ، 8 نفر در طول عمر خودش کمردرد شديدي را تجربه کرده و پس از سرماخوردگي، کمردرد اولين علت مرخصيهاي استعلاجي در اين کشور است و…
در يک برآورد سرانگشتي، کمردرد براي اقتصاد آمريکا سالانه 90 ميليارد دلار آب ميخورد. آمار و ارقام بالا را با در نظر گرفتن نسبت جمعيتي آمريکا و ساير کشورهاي جهان، ميتوان کم و بيش به کشورهاي ديگر نيز تعميم داد.
پزشکان، فيزيوتراپيستها و مهندسان پزشکي هر کدام شيوههاي تازهاي را براي تسکين و درمان اين درد ناخوشايند ميآزمايند. ستون فقرات انسان، سيستم پيچيدهاي است که محافظت از نخاع را بر عهده دارد. اين سيستم در اصل از مهرهها و غضروفهايي تشکيل شده که عضلهها و رباطهاي بسيار محکمي آنها را پابرجا نگه ميدارند. اما مهرههاي بخش کمري ستونفقرات وظيفه ديگري هم دارند و آن تحمل وزن بدن است. درواقع 5 مهره در اين ناحيه وجود دارند که ديسک بين آنها شبيه بالشتک عمل ميکند و همه ضربههاي ناگهاني وارد به کمر را خنثي ميکند. اما با بالا رفتن سن، کمکم عضلهها تحليل ميروند، استحکام استخوانها کم ميشود و ديسکهاي بينمهرهاي هم خاصيت ارتجاعي خود را از دست ميدهند. در نتيجه ستون فقرات کمري ديگر خاصيت انعطافپذيري و تحمل اين ضربهها را ندارد. متاسفانه اکثر بيماران پس از درمان هم کاملا بهبود پيدا نميکنند يا حتي عوارض درماني مشکلهاي جديدي را براي آنها به وجود ميآورد. اما از سويي ديگر پزشکان و محققان هم دست از تلاش برنميدارند. در سالهاي اخير چند روش جديد براي درمان کمردرد معرفي شده که بعضي از آنها واقعا موثر به نظر ميرسند.
1.محرکهاي الکتريکي؛ معجزههايي کوچک
باربارا سوئيني، يک خانم 63 ساله آمريکايي است که تقريبا از 20 سال پيش با کمردرد دست و پنجه نرم ميکرده. او روشهاي درماني مثل خوردن مسکن، فيزيوتراپي، تزريق داخل نخاع و حتي استفاده از مخدري به نام متادون را تجربه کرده بود اما هيچوقت کمردرد او بهبود پيدا نکرد. درنهايت چون کانال نخاعي خانم سوئيني بيش از حد تنگ شده بود و به نخاع او فشار ميآورد، راهي جز عمل جراحي باقي نماند. در اين عمل، جراحان دو مهره کمري را به هم متصل کردند تا فشار از روي اعصاب نخاعي برداشته شود. اما پس از آن اين خانم حتي براي سرپا ايستادن هم مجبور بود از عصا استفاده کند. در سال 2006 ميلادي خبري مبني بر توليد گسترده «دستگاه ضربانساز ضددرد» منتشر شد. اين دستگاه که حجمي به اندازه يک ساعت جيبي اشغال ميکند پيامهاي الکتريکي به نخاع ميفرستد و مانع ارسال پيغام درد به سمت مغز ميشود. باربارا سوئيني با شنيدن اين خبر تصميم گرفت اين روش درماني را هم امتحان کند. دکتر زاخاري لوين طي يک عمل ساده اما ظريف، ضربانساز را در بدن بارابارا جاسازي و سپس رابطي بين ضربانساز و نخاع تنظيم کرد. درنهايت با چند بخيه کوچک عمل جراحي تمام شد و باربارا همان روز به خانه برگشت اما اين بار بدون عصا. در حال حاضر او هيچ دردي ندارد و برخلاف 20 سال گذشته از زندگي لذت ميبرد.
2.کمربند مادونقرمز
سال 1800 ميلادي اشعه مادونقرمز کشف شد. تا به امروز موارد استفاده گوناگوني از اين اشعه شناخته شده که معروفترين آنها گرم کردن غذا به کمک اين اشعه است. اما اخيرا مخترعي کانادايي براي درمان کمردرد، کمربندي ساخته که اشعه مادونقرمز ساطع ميکند. تحت تاثير اين اشعه، خونرساني در ناحيه کمر بهتر و در نتيجه احساس درد هم کمتر ميشود. حتي در سال 2006 محققان کانادايي پس از انجام مطالعهاي اعلام کردند که اين کمربند قادر است علايم دردناک نيمي از بيماران را کاملا از بين ببرد. لارنس گوردون، مخترع اين کمربند درواقع يک پرورشدهنده اسب بود. پس از اينکه حين اسبسواري کمرش آسيب ديد به فکر ساختن چنين وسيلهاي افتاد. به عقيده گوردون بهترين زمان بستن کمربند شبها حين خواب است اما در طول روز هم ميتوان از آن استفاده کرد. البته اين دستگاه هنوز از طرف پزشکان مورد تاييد قرار نگرفته و عوارضي هم از آن گزارش شده است. مثلا در برخي افراد پوست ناحيه زير کمربند قهوهاي رنگ شده که اين مساله استفاده از دستگاه را مورد ترديد قرار ميدهد. در ضمن قيمت فعلي اين کمربند 2335 دلار است بنابراين خريد آن براي هر کسي ممکن نيست.
3.ساختن دوباره ديسک با سلول بنيادي
اکثر روشهاي درماني فقط علايم را از بين ميبرند ولي علت اصلي ايجاد کمردرد همچنان به قوت خود باقي ميماند. اما در دانشگاه منچستر انگلستان دکتر استفان ريچاردسون روش جديدي براي درمان قطعي کمردرد ابداع کرده است. او در ابتدا سلولهايي را از مغز استخوان بيماران به عنوان سلول بنيادي ميگيرد و پس از پرورش اين سلولها در محيط آزمايشگاه آنها را در ژلي از کلاژنهاي انساني مخلوط ميکند. درنهايت اين مخلوط را از طريق برش جراحي کوچکي بين مهرهها قرار ميدهند تا سلولهاي بنيادي، خودشان ديسک بينمهرهاي جديدي بسازند. دکتر ريچاردسون ميگويد: «اين روش کاملا بيخطر و بدون عوارض جانبي است، چون سلول از بدن خود بيماران گرفته ميشود. در ضمن برش جراحي اينقدر کوچک است که بيماران ميتوانند همان روز به خانه برگردند.»
تحقيقهاي کلينيکي روي اين روش درماني تا 2 سال آينده ادامه خواهد داشت. اما دکتر ريچاردسون معتقد است 5 سال ديگر روش ساخت ديسک با سلول بنيادي وارد همه مراکز درماني آمريکا خواهد شد و کابوس غضروفهاي آسيبديده و کمردرد براي هميشه از بين خواهد رفت.
4.ثابت کردن مهرهها با پيچهاي پلاستيکي قابل ارتجاع
هر ساله حدود 200 هزار آمريکايي به دليل از بين رفتن ديسکهاي بينمهرهاي مجبور به انجام عمل جراحي روي کمر ميشوند. در اين جراحي در واقع 2 مهره مجاور توسط پيچهايي فلزي به هم متصل ميشوند تا جابهجايي آنها روي نخاع فشار نياورد. البته اين عمل عارضهاي دايمي همراه دارد. در واقع پس از اين جراحي بيمار دچار محدوديتهايي در حرکت ميشود. چون محدوده حرکات کمر نسبت به قبل کاهش مييابد. اما اخيرا تکنيکي به نام دينزي وارد عرصه جراحي کمر شده که با وجود متصل کردن دو مهره، دامنه حرکات طبيعي کمر را از بين نميبرد. در اين تکنيک براي ثابت کردن مهرهها از مواد پلاستيکي و قابل انعطاف به جاي پيچ فلزي استفاده ميشود. اين مواد به شکل لولههايي در هر دو طرف مهرهها قرار ميگيرند و با وجود نگه داشتن مهرهها در کنار هم قدرت تحرک کمر را از بين نميبرند. اين تکنيک در آمريکا در سال 2004 ميلادي به تصويب رسيد اما سالهاست که در اروپا اين روش به جاي اتصال مهرهها توسط پيچ فلزي استفاده ميشود.
5.تشکهاي جديد
مطالعهاي در سال 2006 ميلادي نشان داد که تشکهاي کهنه يک علت عمده براي شروع کمردرد محسوب ميشود. اين مطالعه توسط محققي به نام دکتر جاکوبسون روي 59 زن و مرد آمريکايي انجام شد. در پايان همه اين 59 نفر که مبتلا به کمردرد بودند فقط چهار هفته پس از تعويض تشکي که روي آن ميخوابيدند، بهبود پيدا کردند. جالب اينجاست که هيچ دارو يا روش خاصي هم بهعنوان درمان جانبي در اختيار آنها قرار نگرفت. البته تشک طبي، تکنولوژي جديدي محسوب نميشود اما آگاهي از اينکه استفاده از تشکهاي کهنه چقدر به ضرر بدن تمام ميشود، نکته قابلتاملي است.
منبع: دکتر محسن حسین زاده
دکتر لیلا بیدکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی